Ondanks dat euthanasie bij huisdieren in Nederland veel plaatsvindt, blijft het vaak een onbesproken onderwerp. Begrijpelijk! Er komt immers vaak een shitload aan emoties bij kijken als je er alleen al aan denkt dat jouw beste maatje er straks niet meer zal zijn. Daarnaast is het een beslissing over leven en dood. Er is geen weg terug, waardoor het verleidelijk is om de beslissing uit te stellen. Het gevolg is dat vele huisdieren onnodig lang lijden in de laatste fase van hun leven. Dit laatste zorgt ervoor dat huisdiereigenaren vaak met een schuldgevoel achterblijven als het lot toch heeft toegeslagen. Het is dus de hoogste tijd dat we dit onderwerp met z'n allen bespreekbaar maken. Praten geeft niet alleen nieuwe inzichten maar lucht ook op. In deze blog geef ik handreikingen op basis van de 5 vrijheden die als leidraad worden gebruikt voor dierenwelzijn.
"Zie je wel! Had ik maar...."
Maar wat zijn nu die 5 vrijheden? Onderstaand de 5 vrijheden van Brambell met een korte toelichting.
Dieren zijn vrij van honger, dorst of onjuiste voeding. Ze hebben gemakkelijk toegang tot vers water en een adequaat rantsoen.
Dieren zijn vrij van thermaal en fysiek ongerief. Ze hebben een geschikte leefomgeving inclusief onderdak en een comfortabele rustplaats.
Dieren zijn vrij van pijn, verwonding en ziekte. Er is sprake van preventie en een snelle diagnose en behandeling.
Dieren zijn vrij van angst en chronische stress. Er is zorg voor voorwaarden en behandelingen die geestelijk lijden voorkomen.
Dieren zijn vrij om normaal, soorteigen gedrag te vertonen. Ze hebben voldoende ruimte, goede voorzieningen en gezelschap van soortgenoten.
Er vanuit gaande dat de eerste twee bij de meeste diereneigenaren wel in orde zijn, moeten we bij de beslissing over wel of geen euthanasie alleen nog kijken naar de onderste drie vrijheden. Alle drie zijn inherent aan elkaar verbonden. Als een dier pijn ervaart en dit onbehandeld blijft, leidt dit uiteindelijk tot chronische stress en zal hij zijn soorteigen gedrag niet meer (goed) kunnen uitvoeren. Als een dier chronische stress heeft zal hij zich geremd voelen in het uitvoeren van zijn soorteigen gedrag en is hij vatbaarder voor ziektes. Als een dier door leefomstandigheden beperkt is in het uitvoeren van soorteigen gedrag zal hij last krijgen van chronische stress en is hij vatbaarder voor ziektes.
In de praktijk zijn er 3 situaties wanneer men nadenkt over euthanasie van het dier, namelijk bij trauma door een ongeval, (chronische) ziekte of pijn en bij ernstige gedragsproblemen. Je kan beginnen met de volgende vraag te stellen:
Is er een behandeling? Zo ja, welke behandeling en wat is het perspectief voor de toekomst?
Behandeling kan bijvoorbeeld bestaan uit pijnbestrijding, medicatie voor de betreffende ziekte, chirurgische ingreep en/of aanpassingen van de leefomgeving. Als er geen behandeling is dan is euthanasie wat mij betreft de enige oplossing. Maar niet iedere behandeling is even effectief en sommige behandelingen zijn dusdanig ingrijpend dat ze niet voor ieder dier zijn weggelegd. Je kan een dier immers niet uitleggen dat het voor zijn eigen bestwil is. Behandelingen kunnen traumatiserend zijn en soms zelfs onmogelijk voor eigenaren om uit te voeren. Het is dus zaak om rekening te houden met het individu.
Een jong dier herstelt waarschijnlijk sneller en beter van een botbreuk dan een ouder dier. Maar schikt zich wellicht minder goed in zijn lot om 6 weken benchrust te houden. Waardoor er meer risico bestaat op complicaties met alle gevolgen van dien. In geval van trauma door een ongeval moet er vaak acuut een beslissing worden genomen over behandelen of euthanasie. Daarnaast is het overduidelijk dat op dat moment het diertje lijdt. In het geval van ouderdom, pijn of ziekte is dat een heel ander verhaal. Veranderingen in het gedrag gaan vaak geleidelijk waardoor wij als eigenaar meegroeien. En die signalen die we wel zien doen we vaak af als 'dat hoort bij het ouder worden'. En ja, dat is vaak ook zo. Maar ook veel chronische ziektes zijn progressief. Wat betekent dat naarmate de tijd verstrijkt de gevolgen van de ziekte op het lijf steeds groter worden en pijnbestrijding en medicatie niet meer voldoende werken. In dat geval zijn er een aantal signalen die aangeven dat het wellicht tijd is om de gevreesde beslissing te maken.
Het dier stopt met eten of eet steeds minder waardoor er sprake is van gewichtsverlies;
Het dier is niet meer in staat zijn eigen vacht goed te verzorgen waardoor de vacht er mottig en dof uit gaat zien;
Het dier is onzindelijk omdat het niet meer de urine of ontlasting kan ophouden;
Het dier kan of wil niet meer op zijn favoriete plekje liggen ondanks aanpassingen;
Het dier loopt steeds slechter en beperkt zich tot een kleiner oppervlakte in het bewegen;
Het dier vraagt vaker om aandacht en wordt daarin steeds dwingender (vocaal maar ook fysiek);
Het dier vertoont opeens angst of agressie terwijl hij dat nog nooit eerder heeft gedaan;
Het dier slaapt steeds meer en zoekt rustige plekjes op.
Kortom, signalen die aangeven dat er sprake is van aftakeling en ongemak aan het lichaam. Er is op dat moment sprake van ernstige aantasting van het welzijn. Het dier wil wel, maar het lukt niet meer. De enige vraag die dan nog gesteld moet worden is 'Gaat er nog verbetering in komen?'.
"Ik heb alles gedaan om hem een goed en fijn leven te geven!"
Verdriet en boosheid zijn logische reacties op het besef dat je afscheid moet gaan nemen van je huisdier, want voor de meeste mensen wordt het huisdier beschouwd als een volwaardig lid van het gezin, een kind of een beste vriend. Om berusting te vinden bij de beslissing voor euthanasie kunnen positieve gedachten en afscheidsrituelen helpen. Denk hierbij aan de volgende gedachten: 'Hij heeft een goed leven gehad!', 'Ik heb alles gedaan om hem een goed en fijn leven te geven!', 'Hij heeft het recht op een waardig einde!', 'Hij hoeft niet langer te lijden dan noodzakelijk!' en, of je nu wel of niet gelooft in het hiernamaals, 'Hij gaat naar de dierenhemel'. Maar ook herinneringen ophalen aan leuke, grappige en fijne gebeurtenissen met jouw maatje kunnen helpen. Je kan hem zijn laatste uren/daagjes nog volop verwennen met zaken waar het diertje nog wel van kan genieten. Zoals aandacht of zijn favoriete maaltje (wel met mate, want je wilt niet dat het dier er ziek van wordt). Of al het andere dat jij nodig hebt om berusting te vinden.
Euthanasie is in mijn ogen de meest waardige manier om een leven te beëindigen. Het is niet zielig of pijnlijk. En als je daarmee een langdurig lijden aan pijn en chronische stress kan voorkomen is het een zeer waardevol middel. Mijn advies is dus als je moeite hebt om de beslissing te maken het onderwerp bespreekbaar te maken met familie, vrienden, de dierenarts of een gedragsdeskundige. Hopelijk helpt dit jou bij de moeilijke weg naar een waardig afscheid en einde voor jouw huisdier.
Deze blog is geïnspireerd door het boekje van dierenarts Hugo van duijn, "zijn we niet te vroeg?".